توافق ۱/ ۳ میلیارد دلاری برای خرید تاکسی اینترنتی «کریم»
«اوبر» به مرزهای ایران رسید
در نخستین روزهای فروردین ماه سرانجام پس از مدت‌ها مذاکره شرکت «اوبر» توانست سهامداران استارت‌آپ تاکسی اینترنتی «کریم» را راضی کند و این شرکت را به مبلغ ۱/ ۳ میلیارد دلار خرید.
اوبر با این خرید حالا بزرگ‌ترین شرکت تاکسی اینترنتی خاورمیانه هم هست. حالا خود را برای حضور در بورس نیویورک آماده می‌کند و بسیار به این توافق نیاز داشت؛ به خصوص که در همان روزها رقیبش Lyft هم به بورس پیوسته بود. کریم، تاکسی اینترنتی است که به جز کشور عمان تقریبا در تمام کشورهای خاورمیانه فعالیت داشت. سرمایه‌گذاران این شرکت که مقر آن در دبی است، حدود ۴/ ۱ میلیارد دلار از مبلغ معامله را به‌صورت نقد و بقیه را به‌صورت وام قابل تبدیل به سهام (به ازای هر سهم اوبر به قیمت ۵۵ دلار) دریافت کردند. دو سهامدار اصلی کریم شرکت سرمایه‌گذاری شاهزاده سعوی الولید بن طلال و شرکت تجارت الکترونیکی ژاپنی راکوتن Rakuten هستند که مدت‌ها با اوبر بر سر قیمت کریم مشغول مذاکره بودند. این دو شرکت اما در بسیاری از کشورهای خاورمیانه رقابت نزدیکی را هم رقم زده بودند. کریم در سال ۲۰۱۶ و بعد از یک راند سرمایه‌گذاری یک میلیارد دلار ارزش‌گذاری شده بود. این شرکت یکی از باارزش‌ترین استارت‌آپ‌های خاورمیانه به شمار می‌آمد. سایر سرمایه‌گذاران کریم عبارتند از: STV (صندوق سرمایه‌گذار جسورانه که توسط مخابرات عربستان بنیان گذاشته شده)، گروه حمل و نقل الطیار و شرکت دایملر. کریم طی چند سال اخیر رشد سریعی داشت و هم اکنون بیش از یک میلیون راننده در بیش از ۹۰ شهر در ۱۵ کشور منطقه را دارد. این شرکت همچنین روی سفارش آنلاین غذا و تحویل کالا هم فعالیت می‌کند.
رشد سریع کریم در خاورمیانه
تاکسی اینترنتی کریم توسط مداسیر شیخا پاکستانی و Magnus Olsson بنیان گذاشته شد. هر دو به‌عنوان مشاور مدیریت در شرکت مشهور مکنزی کار می‌کردند و در سال ۲۰۱۲ این شرکت را به راه انداختند. سه سال بعد آنها یک شرکت توزیع کالای سعودی را خریدند و عبدالله الیاس هم به‌عنوان بنیان‌گذار سوم به آنها پیوست. از آن زمان تاکنون این شرکت با جذب سرمایه‌گذاران مختلف سعودی، اماراتی و ژاپنی خدمات خود را به بسیاری از کشورهای خاورمیانه گسترش داد؛ از جمله در سال ۲۰۱۸ این شرکت حتی در نجف، اربیل و کردستان عراق فعالیتش را از آغاز کرد. کریم آینده خود را تنها در تاکسی اینترنتی متمرکز نمی‌بیند و در سال ۲۰۱۷ آنها یک استارت‌آپ سفارش آنلاین غذا به نام RoundMenu را خریداری کردند که در کشورهای عربی فعال بود. این شرکت حتی در سال ۲۰۱۸ سرویس اتوبوس اینترنتی‌اش را در مصر به راه انداخت. کریم طبق توافق می‌خواهد بعد از این هم نام خود را حفظ کند و البته هنوز مشخص نیست آیا مثلا اوبر بخش عملیات خود را در کشورهای خاورمیانه تعطیل و به کریم منتقل می‌کند یا خیر؟
زنگ خطر برای استارت‌آپ‌های محلی
خریده شدن کریم توسط اوبر زنگ خطر را برای بسیاری از استارت‌آپ‌های رقیب محلی در کشورهای خاورمیانه به صدا درآورده است. بازار خاورمیانه مورد توجه جدی شرکت‌های اوبر و کریم بوده است. در این منطقه ۴۰۰ میلیون نفر جمیعت وجود دارد که حدود ۴۰ درصد از آنها زیر ۲۵ سال سن دارند. مداسیر شیخا بنیان‌گذار کریم در اردیبهشت ماه سال گذشته در گفت‌وگویی با عربین بیزنس گفته بود که این شرکت به دنبال حضور در ۲۵۰ شهر خاورمیانه است. حالا و با پیوستن دو شرکت به هم با سرمایه و تجربه‌ای که از اوبر به کریم منتقل می‌شود این شرکت قطعا مسیر بسیار راحت‌تر و سریع‌تری برای توسعه پیش روی خود خواهد داشت. همچنین این توسعه در شرایطی رخ می‌دهد که هنوز استارت‌آپ‌های محلی تاکسی اینترنتی در بسیاری از کشورهای خاورمیانه چندان رشد نکرده‌اند.
هر چند در سال ۲۰۱۶ در برخی کشورها مثل مصر شاهد مقاومت‌هایی از سوی بخش سنتی بازار تاکسی در برابر کریم و اوبر بودیم، اما در سایر شهرها و حتی در خود دبی (که سیستم تاکسیرانی قدرتمندی دارد) مقاومت چندانی در برابر این شرکت مشاهده نشد. در مقایسه با شرق آسیا که اوبر سال‌ها قبل حمله به بازارهای آن را شروع کرد بازار خاورمیانه خیلی راحت‌تر به تسخیر در آمده است. در چین به‌عنوان مثال اوبر بعد از یک دوره رقابت فشرده با رقیب محلی‌اش DIDI شکست سختی خورد و کلا از بازار این کشور خارج شد. اوبر البته بعدا از این شکست بخشی از سهام خود DIDI را خرید. از طرف دیگر بازار خاورمیانه فقط شامل بازار تاکسی اینترنتی نمی‌شود. دو سال قبل شرکت آمازون با خرید استارت‌آپ اماراتی سوق عملا وارد بازار تجارت الکترونیکی خاورمیانه شد. با خریده شدن کریم توسط اوبر ماجرا می‌تواند به بخش‌های دیگر و استارت‌آپ‌های دیگر هم منتهی شود. به نوعی حوزه اقتصاد دیجیتال خاورمیانه حالا مورد رقابت سنگین شرکت‌های غربی قرار گرفته است.
بازار ایران و کریم
بازار تاکسی اینترنتی ایران هم مصون از حضور شرکت‌های خارجی نبوده است؛ با این حال به دلایل مختلف سیاسی و اقتصادی شرکت‌هایی چون اوبر و کریم امکان حضور در بازار ایران را نداشته‌اند. بازیگران اصلی بازار تاکسی اینترنتی ایران شامل اسنپ (که سال گذشته مدیرعامل آن اعلام کرد اکثریت سرمایه‌گذاران آن خارجی هستند)، تپسی (سرمایه‌گذار داخلی)، کارپینو (وابسته به تاکسیرانی)، ماکسیم (سرمایه‌گذار روس)، دینگ (سرمایه‌گذار ایرانی)، کابین (بانک ملت)، تاچسی (سرمایه‌گذار داخلی فعال در مشهد)، قونقا (سرمایه‌گذار داخلی فعال در تبریز) درشکه (سرمایه‌گذار محلی فعال در اصفهان) همچنین برخی سرویس‌های حمل کالا مانند میاره و الوپیک هم اخیرا به این عرصه وارد شده‌اند. تعداد کل استارت‌آپ‌های فعال در تاکسی اینترنتی در ایران به ۲۴ شرکت می‌رسد و به اینها می‌توان استارت‌آپ‌های دیگر در حوزه حمل کالا و سفارش آنلاین غذا و... را هم اضافه کرد.
استارت‌آپ‌های موجود فعال در بازار تاکسی اینترنتی ایران به خوبی این بازار را پوشش داده‌اند و با توجه به اینکه چشم‌انداز کوتاه مدتی از حضور شرکت‌های آمریکایی در ایران دیده نمی‌شود، حضور شرکتی چون کریم و اوبر نیز در این بازار غیر ممکن به نظر می‌رسد. در درازمدت و در صورت تغییر شرایط احتمال حضور اوبر یا کریم به‌صورت تملک یا خرید بخشی از سهام یک شرکت فعال در بازار وجود دارد. جدا از بازار ایران اما با مشارکت کریم و اوبر فرصت حضور و موفقیت استارت‌آپ‌های ایرانی در بازار کشورهای منطقه کمرنگ‌تر شده است. استارت‌آپ‌های ایرانی به‌رغم رشد سریع در داخل ایران هنوز و به دلایل مختلف فرصتی برای برون‌رفت از مرزها پیدا نکرده‌اند.
