رشد صنعت خرده‌فروشی در دنیا

 آینده روشن است

برای اینکه بدانیم صنعت خرده‌فروشی در دنیا تا چه اندازه رشد کرده و به همه شئون زندگی مردم تسری یافته، کافی است به آمار نگاهی بیندازیم.

بر همین اساس، موسسه «کرنی» در گزارش سال 2019 خود رتبه ۳۰ کشور برتر به لحاظ توسعه خرده‌فروشی را منتشر کرد. شاخص توسعه خرده‌فروشی بر اساس چهار متغیر جذابیت بازار، ریسک کشوری و تجاری، اشباع بودن بازار و فشار زمان اندازه‌گیری شده که از آنها می‌توان به‌عنوان پنجره‌های فرصت برای سرمایه‌گذاری در نظام خرده‌فروشی نام برد.

در گزارش سال 2019 این موسسه پژوهشی، کشور چین با امتیاز 3/65 در رتبه نخست شاخص خرده‌فروشی قرار گرفته است. بعد از چین کشورهای اروگوئه، شیلی و قطر در رتبه‌های بعدی قرار دارند. کشور هند نیز از جمله کشورهایی است که با حذف محدودیت‌های موجود روی سرمایه‌گذاری خارجی در بخش خرده‌فروشی توانسته شاخص توسعه خرده‌فروشی خود را از سال 2006 تاکنون ارتقا دهد. بازار خرده‌فروشی این کشور به لحاظ سطح توسعه‌یافتگی در سال 2009 به مرحله اوج رسیده و بر اساس آخرین محاسبات موسسه کرنی در حال حاضر در جایگاه پانزدهم در میان کشورهای برتر خرده‌فروشی جهان قرار گرفته است.

 چالش‌های نظام خرده‌فروشی

براساس گزارش موسسه «کرنی» شاخص توسعه خرده‌فروشی جهانی از سال 2002 تاکنون مورد بررسی قرار گرفته است. این شاخص، هر ساله 30 کشور در حال توسعه را از نظر موقعیت آنها برای سرمایه‌گذاری در زمینه خرده‌فروشی رتبه‌بندی می‌کند. این شاخص با بهره‌گیری از 53 متغیر خاص خرده‌فروشی و اقتصاد کلان، نه‌تنها به بررسی موفق‌ترین بازارهای کنونی می‌پردازد، بلکه بازارهایی با پتانسیل بالا برای آینده را نیز شناسایی می‌کند. همزمان با درگیر شدن این بازارها با تحولات اقتصادی و سیاسی بعضا در یک بازه زمانی خیلی کوتاه، درک خرده‌فروشان از کشورهای در حال توسعه نسبت به گذشته بااهمیت‌تر شده است. به‌طور کلی خرده‌فروشان طی یک‌سال گذشته نگاهی بلندمدت به بازارهای در حال توسعه داشته‌اند و باقی ماندن در مناطق متلاطم و سرمایه‌گذاری هدفمند در زمینه‌های مولد رشد را برگزیده‌اند. به‌عنوان مثال، در خاورمیانه و آمریکای لاتین خرده‌فروشان رویکرد محتاطانه‌تری نسبت به توسعه بین‌المللی برگزیده‌اند. از سوی دیگر، براساس این پژوهش باتوجه به اینکه بخش توزیع یکی از بخش‌های مهم اقتصاد محسوب می‌شود، این بخش به‌عنوان رابط میان مصرف‌کننده و تولیدکننده برای ایجاد اقتصاد بازار ضروری است و در شکل‌دهی قیمت نقش اساسی ایفا می‌کند. بخش توزیع کارا و توانمند می‌تواند سطح قیمت‌ها را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. به علاوه، این بخش در ارائه طیف وسیعی از کالاها و خدمات مورد نیاز مشتریان نقش مهمی ایفا می‌کند و به لحاظ ساختاری قابلیت رقابت دارد. از این نظر، یک بخش توزیع کارا و رقابت‌پذیر می‌تواند سطح رفاه مصرف‌کننده را نیز افزایش دهد. در عین حال، سهم نظام خرده‌فروشی در کشورهای در حال توسعه و توسعه‌یافته نشان داده تجارت خرده‌فروشی، سه درصد تولید ناخالص داخلی ایالات متحده آمریکا و بیش از 30درصد اشتغال آن را در‌برگرفته است. به‌طورکلی کارشناسان آثار صنعت خرده‌فروشی بر اقتصاد را به دو گروه آثار مستقیم و غیرمستقیم طبقه‌بندی کرده‌اند؛ آثار مستقیم در نظام خرده‌فروشی با افزایش تولید ناخالص داخلی، افزایش اشتغال و افزایش درآمد نیروی کار ارتباط دارد. آثار غیرمستقیم مربوط به تحولاتی است که در نهایت به آثار مستقیم منتهی می‌شوند. از جمله این موارد می‌توان به افزایش بهره‌وری، بهبود تکنولوژی، کاهش هزینه‌های توزیع و به‌تبع آن کاهش قیمت تمام‌شده محصول اشاره کرد.

 یافته‌های شاخص GRDI

این گزارش در ادامه، با بررسی شاخص توسعه خرده‌فروشی (GRDI)، پنج کشور ترکیه، مالزی، امارات متحده عربی، هند و چین را به‌عنوان کشورهای برتر رتبه‌بندی در سال 2019 مورد بررسی قرار داده است. بی‌ثباتی نسبی در جهان در حال توسعه در رتبه‌بندی همین سال منعکس شده است. آمریکای لاتین از دوران اوج سال گذشته سقوط کرده و از سرعت رشد اقتصادی به دلیل تشدید نگرانی‌های ناشی از مسائل ساختاری اقتصادی کاسته شده است. در همین حال، روسیه قدم بزرگی به عقب (به دلیل بروز بحران‌های مالی و تحریم‌های بین‌المللی) در رتبه‌بندی برداشته است. در این سال برندگان منطقه‌‌ای شامل منطقه آسیاست که از مناطق دیگر، با وجود کاهش سرعت رشد پیشی گرفته است. کشور چین برای نخستین‌بار از سال 2010 تاکنون کشور برتر شاخص GRDI شده و انتظار می‌رود تا سال 2022 بازار خرده‌فروشی چین به 83/2 تریلیون دلار افزایش یابد. کشورهای جنوب صحرای آفریقا با سه کشور بوتسوانا، نیجریه و آنگولا همچنان در رتبه‌بندی 30 کشور برتر حضور دارند. در سراسر جهان در کشورهای کوچکی مانند اروگوئه، قطر (برای نخستین‌بار) و مغولستان فرصت‌هایی برای بازارهای دست‌نخورده آنها فراهم شده است. در گزارش سال 2019 این موسسه کشور چین با امتیاز 3/65 در رتبه نخست شاخص خرده‌فروشی قرار گرفته است. عامل ریسک این کشور کمترین امتیاز را نسبت به سه عامل دیگر تعیین‌کننده GRDI دارد. بعد از کشور چین کشورهای اروگوئه، شیلی و قطر قرار دارند. همچنین داده‌های این پژوهش نشان می‌دهد قطر بیشترین جذابیت بازار را دارد. از طرفی کشور شیلی از نظر ریسک کشوری، آنگولا اشباع بازار و مغولستان از نظر فشار زمان بالاترین امتیاز را کسب کرده‌اند. در مجموع نتایج این پژوهش نشان می‌دهد، کشورهای چین و اروگوئه، پیشرو بازار خرده‌فروشی در میان کشورهای در حال توسعه هستند. همچنین کشورهای شیلی، قطر و مغولستان به ترتیب به واسطه امتیاز بالا در ریسک کشوری، جذابیت بازار و فشار زمان در رده‌های بعدی قرار گرفته‌اند.

 چین

چین نیز با جمعیت 36/1 میلیارد نفر دارای 83/2 تریلیون دلار بازار خرده‌فروشی است. نرخ رشد ترکیبی سالانه ارزش خرده‌فروشی طی سال‌های 2010 تا 2014 به  16درصد می‌رسد. نرخ رشد 4/7 درصدی تولید ناخالص داخلی چین در سال 2014 پایین‌ترین سطح آن در ربع قرن اخیر بوده است. با وجود این، نسبت به دیگر بازارهای در حال توسعه، عملکرد بهتری داشته است؛ به‌طوری که رشد خرده‌فروشی این کشور در سال 2014 برابر با 6/11 درصد بوده و بازار خرده‌فروشی چین از آمریکا (به‌عنوان بزرگ‌ترین بازار خرده‌فروشی در جهان) پیشی گرفت. چین برای نخستین بار بعد از سال 2010 به موقعیت رتبه اول از نظر شاخص GRDI بازگشته است. خرده‌فروشان در چین در حال سازگاری با رشد آهسته محیط اقتصادی هستند. خرده‌فروشان با تاکید بر سودآوری و کسب سهم بازار، در حال ساده کردن و بهینه‌سازی پرتفوی فروشگاهی خود هستند. به‌ویژه فروشندگان موادغذایی و فروشگاه‌های بزرگ درگیر تغییرات زیادی هستند.

 هند

در همین حال هند با جمعیت 25/1میلیارد نفر و با 925میلیارد دلار ارزش کل بازار خرده‌فروشی را تصرف کرده است. نرخ رشد ترکیبی سالانه ارزش خرده‌فروشی طی سال‌های 2010 تا 2019 به میزان 8/5 درصد است. هند با توجه به رشد خرده‌فروشی و چشم‌انداز رشد تولید ناخالص داخلی توانست در رتبه پانزدهم شاخص GRDI قرار بگیرد. انتظار می‌رود تا انتهای سال 2020 سود بازار خرده‌فروشی هند به رقم 3/1 تریلیون دلار افزایش یابد، همچنین پیش‌بینی می‌شود تولید ناخالص داخلی این کشور در طول سه سال آینده هشت درصد رشد کند که این موضوع سبب شده هند به‌عنوان کشوری با بیشترین سرعت رشد از این نظر در میان کشورهای درحال توسعه جهان مطرح شود.

 امارات

در عین حال امارات متحده عربی با جمعیت 10 میلیون نفری و با 9/70میلیارد دلار ارزش کل بازار خرده‌فروشی را تصرف کرده است. نرخ رشد ترکیبی سالانه ارزش خرده‌فروشی طی سال‌های 2010 تا 2014 به میزان 3/5 درصد است. در گزارش سال 2018 موقعیت امارات متحده عربی از رتبه چهار به رتبه هفتم تنزل یافت و این کاهش عمدتا به دلیل ورود کشورهای جدید در رده‌بندی است. بازار خرده‌فروشی امارات متحده عربی با توجه به رشد هفت‌درصدی فضای خرده‌فروشی (رسیدن به فضای 6/1میلیون مترمربع) و رشد 6 درصدی ارزش فروش و رسیدن به ارزش 9/70 میلیارد دلار همچنان به رشد پیوسته خود ادامه می‌دهد. اگرچه این بازار در حال اشباع است اما دوبی، موقعیت خود را به‌عنوان یک قطب خرده‌فروشی در خاورمیانه به دست آورده است. دپارتمان‌های خرده‌فروشی بزرگ در این شهر تمرکز زیادی روی کالاهای لوکس دارند. دوبی برنامه‌هایی برای ساخت بزرگ‌ترین فروشگاه در جهان طی 10سال آینده اعلام کرده است.

 مالزی

همچنین مالزی با جمعیت 30میلیون نفر و با 4/98میلیارد دلار ارزش کل بازار خرده‌فروشی را در میان دیگر کشورهای توسعه‌یافته تصاحب کرده است. نرخ رشد ترکیبی سالانه ارزش خرده‌فروشی طی سال‌های 2010تا 2014 به میزان 6/8 درصد است. در حقیقت مالزی در رتبه 9 شاخص GRDI قرار دارد. باید گفت مالزی برای رسیدن به هدف 15 هزار دلاری تولید ناخالص ملی سرانه در سال 2020 تلاش می‌کند؛ درحالی که باید به این موضوع اشاره کرد که خرده‌فروشی در مرکز مالزی در شهر کوالالامپور متمرکز است. به عبارت دیگر رقابت شدیدی در بازار موادغذایی مالزی میان هایپرمارکت‌ها و فروشگاه‌های دارای امکانات به وجود آمده است.

 ترکیه

ترکیه با جمعیت 80 میلیون نفری و با 282میلیارد دلار ارزش کل بازار خرده‌فروشی را از آن خود کرده است؛ همچنین نرخ رشد ترکیبی سالانه ارزش خرده‌فروشی طی سال‌های 2010تا 2014 حدود هفت‌دهم درصد بوده است. براساس تحقیقات انجام‌شده، ترکیه در جایگاه یازدهم شاخص GRDI قرار دارد و رشد اقتصادی این کشور با سرعت کمی به سه‌درصد کاهش یافته است. عمده جمعیت ترکیه، جوان و شهرنشین و در معرض افزایش درآمد است و با این حال مشکلات خرده‌فروشی در زنجیره تامین با کمبود فروشگاه‌های سازمان‌یافته کوچک همچنان وجود دارد. ترکیه فروشگاه‌های ابتدایی بسیاری دارد که در سال 2014 بازسازی شده‌اند و 74 مرکزخرید در حال ساخت دارد که عمده آنها در استانبول است. فضای خرده‌فروشی با افزایش 4/5 درصدی به 10میلیون مترمربع رسیده است. خرده‌فروشان بزرگ با افتتاح فروشگاه‌های بیشتر در تلاش برای رسیدن به اهداف‌شان هستند.

منبع: LIVING RETAIL MAGAZINE