کنکاشی درباره عمر و دوام مراکز تجاری
مال‌هایی که می‌میرند، مراکز خریدی که زنده می‌مانند
در چند سال اخیر بحث‌های زیادی درباره چگونگی دوام مال‌ها و مراکز خرید به وجود آمده اما تا به حال کم‌تر پیش آمده آنچه باعث نابودی فروشگاه‌ها و مال‌ها شده، مورد بررسی قرار بگیرد.
مهندس شاهرخ کشاورز - بازار مجتمع‌های تجاری چندمنظوره و مراکز بزرگ فروش کالا در دنیا با پشت‌سر گذاشتن دوران شکوفایی و اوج رونق مراجعه خریدار و بازدیدکننده، مدتی است وارد عصر «زوال» و «مرگ تدریجی» فروش سنتی شده‌اند اما در شهرها و پایتخت‌های کشورهای بزرگ و پیشرفته، حجم قابل توجهی از همین مراکز ، تازه در مراحل پایانی ساخت و تکمیل برای شروع فعالیت هستند. 3 سال پیش یک هشدار سراسری در آمریکا خبر از آغاز سراشیبی سقوط تجارت با مال‌ها خبر داد. مطابق پیش‌بینی‌های کارشناسان شهرسازی مراکز خرید 15 درصد مال‌ها طی 10 سال تعطیل یا تبدیل به انبار شدند.
دلیل اصلی
سرعت انقراض «مال»ها به‌دلیل تعطیلی یکسری از فروشگاه‌های زنجیره‌ای در ورودی مجتمع‌های تجاری افزایش یافته است. مطابق آخرین برآوردها تا 5 سال آینده، از هر 4 «مال» در آمریکا، یکی تعطیل می‌شود.
عصر جدید
در چنین شرایطی که بسیاری از فضاهای باز شهری از کیفیت‌های محیطی و کالبدی کافی برای حضور طولانی‌مدت مردم برخوردار نیستند، به مرور شاهد اقبال شهروندان به محیط‌های بسته پاساژها و مال‌های بزرگ هستیم. مال‌ها عموما فضایی در اختیار مراجعان خود قرار می‌دهند که هم به لحاظ بصری و هم از جهت عملکردی و آسایش محیطی از کیفیت بالاتری نسبت به فضاهای باز موجود در شهرهای کنونی برخوردارند و بر همین اساس مردم این فضاها را هم برای خرید و هم گذران بخشی از اوقات فراغت انتخاب می‌کنند.عموما مال‌ها هرچقدر هم که امکانات متنوعی به مخاطبانشان ارائه دهند، باز هم در جذب «مشتری» با هم رقابت می‌کنند و نه جذب «مردم» و این تفاوت مشتری با مردم موضوع بسیار مهمی است چون موجب می‌شود هیچ‌گاه اهمیت فضاهای باز شهری، حتی در دوران سلطه مال‌ها از نظرها دور نماند. در آمریکا با مال‌های متعددی روبه‌رو هستیم که دوران شکوه و رونق خودشان را پشت سر گذاشته و چون نتوانسته‌اند با همتایان جدیدترشان رقابت کنند، متروک رها شده‌اند. در چین در سال ۲۰۰۳ سودایی برای ساخت بزرگ‌ترین و پررونق‌ترین مرکز خرید جهان آغاز شد؛ مگامالی به نام شین‌هوآن با وسعتی باورنکردنی در دلتای رودخانه مروارید در جنوب غربی چین که قرار بود روزانه صدهزار نفر آز آن بازدید کنند اما این رویا هرگز محقق نشد و بسیاری از واحدهای تجاری این مگامال هیولاآسا هرگز حتی کالایی به خود ندیدند.
مساله اصلی
مساله از رونق افتادن مال‌ها و مراکز خرید، امروزه با هرچه همه‌گیرتر شدن خریدهای اینترنتی و ارتباطات الکترونیک، بحرانی‌تر و نگران‌کننده‌تر می‌شود، به‌طوری‌که پیش‌بینی شده تا سال 2022 از هر چهار مال آمریکا، یکی تعطیل شود. شبکه‌های مجازی هم در این زوال تدریجی نقش خواهند داشت. یکی از جذابیت‌های مال‌ها را همان رویارویی‌های اجتماعی و دیدن و دیده‌شدن‌ها در عرصه عمومی و آشنایی‌ها و پیوندهای فرهنگی را می‌دانند. امروز فضاهای مجازی با قدرت در حال همه‌گیر شدن و جذب اقبال عمومی به سمت خودشان هستند و بسیاری از آنچه در فضاهای باز شهری و اخیرا تا حدودی در مال‌ها و مراکز خرید اتفاق می‌افتد، به نحوی دیگر در حال وقوع در فضای مجازی است.
عصر انقراض «مال»ها
پیشرفت تکنولوژی موجب توسعه ارتباطات و سهولت نقل و انتقالات مالی شده و خریدهای اینترنتی در جهان پیشرفته به سرعت رواج یافته است. این پیشرفت‌های تکنولوژیک اما پیامدهایی را هم در پی دارد. کاهش نسبی خریدهای مردم از فروشگاه‌ها، یکی از پیامدهای خریدهای اینترنتی است.
چند سال پیش نشریه بیزینس‌اینسایدر در مطلبی هشدار داده بود مراکز خرید بزرگ در آمریکا که زمانی رونق فراوانی داشتند در حال متروکه شدن هستند. بر این اساس، در سال 2014 مالکان این مگامال‌ها در آمریکا دوران سختی را سپری می‌کردند تا بتوانند خرده‌فروش‌هایی را برای اجاره مغازه‌ها پیدا کنند. خرده‌فروش‌ها با توجه به کم‌شدن مشتری و قیمت کارخانه‌ای نسبتا بالای اجناس، صرفه اقتصادی چندانی برای حضور در این مگامال‌ها نمی‌دیدند. هووارد دیویدوویتز، رئیس هیات‌مدیره شرکت مشاوره‌ای و بانک سرمایه‌گذاری دیویدوویتز در نیویورک، 3 سال پیش این‌گونه پیش‌بینی کرده بود که ظرف 15 تا 20 سال آینده نیمی از مال‌های آمریکا تعطیل خواهند شد.حالا در سال 2018 آمار نشان می‌دهد سرعت این روند بیش از پیش‌بینی‌های 3 سال پیش بوده است. ظرف تنها 10سال اخیر، ده‌ها مال و مگامال در آمریکا تعطیل شده‌اند و بسیاری دیگر در معرض خطر تعطیلی قرار گرفته‌اند چون خرده‌فروشان زنجیره‌ای بزرگی همچون میسیز، جی‌سی‌پنی و سیرز درب صدها فروشگاه خود را بستند تا از خونریزی بیشتر زخم کهنه خود که همان افت فروش است، جلوگیری کنند. یک شرکت فعال در عرصه معاملات املاک تجاری به نام «کواستار» برآورد کرده نزدیک به یک‌چهارم مال‌ها در آمریکا یا در حدود 310 مال از هزار و 300 موجود در این کشور در خطر از دست دادن فروشگاه‌های زنجیره‌ای بزرگ خرده‌فروشی خودشان هستند و وقتی که این فروشگاه‌ها بسته می‌شوند، یافتن کسب و کار جایگزین بسیار دشوار می‌شود چون آن‌ها معمولا در ورودی مال‌ها چند طبقه را اشغال می‌کنند.
روند کند و آزار دهنده
گرچه فرآیند تعطیلی مال‌ها کند به نظر می‌رسد و اغلب طی یک دهه انجام می‌شود اما سرعت آن رو به افزایش است.مال‌ها عوامل بسیار موثری در مالیات، اشتغال و همه جنبه‌های زندگی شهری محسوب می‌شوند و وقتی تعطیل می‌شوند، اجتماعات منطقه تا مدت‌های مدید رنگ پژمردگی به‌خودشان می‌گیرند. مطالعات نشان می‌دهد آمریکایی‌ها به‌طور روزافزون ترجیح می‌دهند پول خود را به جای خرید اسباب و اثاثیه و لباس، صرف تکنولوژی و تجربیاتی همچون سفر به نقاط تجربه نشده کنند. وقتی قصد خرید لباس داشته باشند، به فروشگاه‌های مجازی حراجی همچون تی‌جی مکس می‌روند و توسط سایت آمازون لباس موردنظر خود را سفارش می‌دهند. در آمریکا کم نیستند مناطقی که با تعطیلی مال‌ها به منطقه متروکه تبدیل شده‌اند. این روند نه فقط در آمریکا، بلکه در اغلب کشورهای دارای اقتصاد پیشرفته قابل مشاهده است. به‌نظر می‌رسد انسان‌ها به‌تدریج از دنیای واقعی به سمت دنیای مجازی کشیده شده‌اند. این روندی غیرقابل اجتناب، زودتر از آنچه فکرش را بکنید در انتظار دنیای در حال توسعه خواهد بود.
