معیارهایی که شهرت باملند را جهانی کرد
فرقی نمی‌کند ساکن تهران باشید یا به‌عنوان مسافر به تهران سفر کرده باشید، در هر دو صورت قطعا از پروژه باملند در غرب تهران و در حاشیه دریاچه چیتگر بازدید کرده‌اید. تلفیقی هوشمندانه از فضاهای تجاری و گردشگری، این مجموعه را منحصربه‌فرد کرده است؛ تلفیقی که به واسطه معماری تحسین‌شده این پروژه پدید آمده است. کسب جایزه از مسابقه معمار 97 و جایزه بین‌المللی و معتبر «پری‌ورسای» بهانه‌ای شد تا پای صحبت‌های دکتر مرتضی ادیب معمار و طراح این پروژه بنشینیم و به بررسی معماری این پروژه و تاثیرات مثبت آن بر جذابیت‌های گردشگری و رونق واحدهای تجاری این مرکز تفریحی – گردشگری بپردازیم.
-ابتدا از سوابق علمی و اجرایی خود و گروه مهندسین مشاوری که مدیریت آن را برعهده دارید برای مخاطبان ماهنامه تجارت طلایی توضیحاتی ارائه فرمایید.
مرتضی ادیب، دانش‌آموخته رشته معماری دانشگاه شهید بهشتی و فارغ‌التحصیل رشته دکترای معماری منظر دانشگاه شهید بهشتی هستم و در حال حاضر به عنوان عضو هیات‌علمی دپارتمان معماری منظر دانشگاه شهید بهشتی در حال تدریس هستم.
طی سالیان اخیر با همکاری مهندس مریم یوسفی که از دانش‌آموختگان مقطع کارشناسی ارشد معماری منظر از دانشگاه شهید بهشتی هستند، مدیریت دفتر معماری زمینه را برعهده دارم. این مجموعه که بیش از 8 سال سابقه فعالیت در زمینه طراحی و معماری پروژه‌های مختلف را به صورت مستقل و مشارکتی برعهده دارد، عمده فعالیت‌های آکادمیک خود را بر اکولوژی شهری و طراحی فضاهای شهری متمرکز کرده است تا از این طریق زندگی شهری را برای مردم تسهیل کند.
از مهم‌ترین پروژه‌های گروه معماری زمینه همکاری مشترک این مجموعه با شرکت «امکو ایران» در زمینه طراحی منظر پهنه ساحلی دریاچه چیتگر است که به عنوان پروژه‌ای ملی در آینده‌ای نزدیک از موفقیت‌های آن بیشتر خواهید شنید.
در کنار این پروژه طراحی مرکز تفریحی-گردشگری منطقه قوچک، معماری و لنداسکیپ چند شهرک در شمال کشور و در نهایت معماری پروژه تفریحی-گردشگری باملند در ضلع شرقی دریاچه از جمله فعالیت‌های دفتر معماری زمینه بوده است.
-با توجه به موقعیت استثنایی پروژه باملند و قرارگیری در مجاورت دریاچه چیتگر که باعث شده است اکثر پروژه‌های مجاور این دریاچه در طراحی به فکر بلندمرتبه‌سازی باشند، ایده طراحی این مجموعه به صورت افقی از کجا شکل گرفت؟
موقعیت استثنایی پروژه باملند این فرصت را برای تیم طراحی ما فراهم کرد تا به واسطه تجربیات پیشین حاصل از همکاری با شرکت «امکو ایران» در زمینه طراحی پهنه ساحلی دریاچه چیتگر، از این تجربه به بهترین نحو استفاده کنیم. از این رو طراحی پروژه باملند براساس ضوابط از پیش‌تعیین‌شده مطالعاتی معماری منظر و در امتداد دریاچه چیتگر صورت گرفت.
این در حالی است که اطراف دریاچه چیتگر شاهد طراحی و اجرای پروژه‌های مسکونی و برج‌سازی‌های گسترده و به صورت متراکم و اکثرا مرتفع هستیم و متاسفانه کیفیت فضای بین ساختمان‌ها به خوبی طراحی نشده و غالب فضاها بسیار فشرده و متراکم طراحی شده است. در حالی که ضوابط و تفکری که در طراحی شهری پروژه باملند داشتیم ما را به این سمت برد تا به جای طراحی یک پروژه ساختمانی بزرگ و حجیم به دنبال خلق یک فضای شهری و جذاب برای مردم باشیم تا یک رابطه برد-برد بین فضاهای شهری و زندگی شهری و فضای تجاری و ساختمان‌های تجاری ایجاد کنیم.
سابقه نشان داده است که مال‌سازی به واسطه اشغال فضاهای شهری معمولا با عدم‌رضایت از سوی شهروندان و ساکنان مناطقی که این مال‌ها احداث می‌شوند همراه است. از این رو تصمیم گرفتیم در طراحی باملند این ناخشنودی و عدم رضایت عمومی را از طریق ایجاد فضاهای شهری به رضایت و دلبستگی تبدیل کنیم. برهمین اساس با طراحی فضاهای شهری و ایجاد ترکیبی بین فضاهای باز، نیمه‌بسته و بسته سینرژی خاصی را در این پروژه ایجاد کردیم، تا از این طریق علاوه‌بر ایجاد یک فضای زندگی شهری متمایز باعث ایجاد یک جریان زندگی شهری شده و در کنار آن به یک تجارت خوب دست پیدا کنیم. از این رو برخلاف پروژه‌های مجاور باملند هیچ‌گاه به سمت طراحی ساختمان‌های بلندمرتبه نرفتیم و از این تصمیم خرسندیم.
-یکی از ویژگی‌های معماری باملند اتصال هوشمندانه بخش‌های تجاری این مجموعه از طریق رواق‌های طراحی شده در طبقه همکف است که سبب جریان حرکتی مناسبی در بخش تجاری شده است. نقش معماری در ایجاد جریان حرکتی در مراکز خرید و مجتمع‌های تجاری را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در باملند عناصر سازه‌ای در مقیاس انسانی تعریف شده‌اند، ساختمان پروژه دوطبقه است و بلوک‌های تفریحی و تجاری پروژه از طریق زیرزمین به یکدیگر متصل شده‌اند.
یکی دیگر از ویژگی‌های باملند خط آسمان این پروژه است که چشم‌اندازهای متنوعی از دریاچه و لنداسکیپ پروژه برای مخاطب ایجاد می‌کند. به طور خلاصه انسانی بودن مقیاس‌ها و مرتفع نبودن این پروژه در مقایسه با دیگر سازه‌های مجاور خود در ایجاد جریان زندگی در باملند بسیار موثر بوده است.
از طرفی کشیدگی افقی باملند به واسطه موقعیت پروژه و زمین وسیعی که در اختیار تیم معماری ما بود، این فرصت را پدید آورد تا از این ویژگی جهت حرکت مردم در امتداد پروژه استفاده کنیم و از این طریق کیفیت جریان حرکتی مردم را ارتقا بخشیم و ایجاد این جریان حرکتی مردم برای پروژه باملند، به خودی خود واجد ارزش است.
از دیگر نکات حائز اهمیت در معماری باملند می‌توان به این نکته اشاره کرد که در این پروژه به جای کپی‌برداری ظاهری از معماری ایرانی بیشتر به دنبال احیای تناسبات و کیفیت معماری ایرانی بوده‌ایم و این امر به وضوح در تناسبات ارتفاعی، تقسیم‌بندی فضاها و حتی سادگی جنس مصالح مصرفی، از نمای سیمانی پروژه گرفته تا استفاده نوستالژیک از آجر در لنداسکیپ پروژه قابل مشاهده است و در نهایت حس آرامش در پناه معماری ایرانی را به مردم القا می‌کند.
معماری پروژه و تناسبات لازم در کنار تواضعی که ساختمان‌های باملند پدید آورده‌اند، سبب شده است مردم ارتباط بهتری با پروژه بگیرند و به نوعی به باملند به واسطه ایجاد حس و حال معماری سنتی ایرانی و تداعی‌کننده بازارهای قدیمی و بافت شهری سنتی و خاطرات لذت‌بخش گذشته، دلبستگی بیشتری پیدا کنند.
در یک کلام بافت معماری باملند را می‌توان به یک بافت شهری تشبیه کرد که دارای قدمت و ارزش است و در نهایت کمکی که به تجارت می‌کند این است که مردم به واسطه این دلبستگی به فضاها با آرامش و آسایش کامل در باملند به خرید می‌پردازند.
-امروزه تلفیق هوشمندانه فضاهای تجاری، تفریحی و غذایی یکی از دغدغه‌های معماران پروژه‌های تجاری است، باملند نمونه‌ای موفق از این نوع معماری است. دیدگاه شما برای رسیدن به این کانسپت چیست؟
موضوعی که این روزها بیشتر باید به آن توجه کنیم این است که در دوره‌ای زندگی می‌‌کنیم که ترکیب فضاهای تفریحی، غذایی و تجاری می‌تواند ارزش‌آفرین باشد و به مردم فرصت دهد تا بیشتر در فضای مال‌ها حضور داشته باشند. این موضوعی است که در مال‌ها و فضاهای تجاری دنیا نیز وجود دارد. ضمن اینکه تلفیق کاربری‌ها در بافت‌های شهری هم به وضوح مشاهده می‌شود. برای مثال در شهر بزرگ و پیشرفته‌ای همچون پاریس جانمایی فضاهای تلفیقی چون کافه‌ها و فضاهای تفریحی در کنار مراکز خرید قابل مشاهده است و این بدین معنی است که این موضوع در بافت شهری نیز مورد توجه و اقبال مردم است.
در باملند این نوع ترکیب کاربری‌ها بیشتر شبیه بافت شهری طراحی و اجرا شده است اما این موضوع در مال‌ها هم از طریق فودکورت‌ها، رستوران‌ها و کافه‌ها در حال توسعه است.
از طرفی در صورتی که این تلفیق و اختلاط کاربری‌ها هوشمندانه اتفاق بیفتد در عملکرد مراکز خرید نیز قطعا موثر و مفید خواهد بود.
نکته حائز اهمیت این است که ما باید به مردم اجازه دهیم تا در مراکز خرید راحت باشند و فضاهای آرامش و نشستن برای آنها فراهم کنیم. این در حالی است که این امر دقیقا در نقطه تضاد تفکر برخی کارفرمایان مراکز خرید است که معتقدند نباید به مشتریان و مخاطبان مراکز خرید اجازه نشستن و استراحت در فضاهای تجاری و راهرو‌ها داده شود.
اما در معماری و طراحی باملند به فضای استراحت و آرامش مردم توجه ویژه‌ای شده است و تجربه طراحی فضاهای استراحت و نشستن در محدوده راهرو‌ها، فروشگاه‌ها و مسیرها در باملند این فرصت را به خانواده‌ها داده است تا مدت زمان بیشتری را در این مرکز حضور داشته باشند و حصول این آرامش و ماندگاری در فضای تجاری تاثیر معناداری در میزان خرید فروشگاه‌ها داشته است.
بنابراین اعتقاد داریم فضاهای جانبی ایجاد‌شده در کنار فضاهای تجاری باید توانایی ارائه خدمات باکیفیت به مردم را داشته باشند.
-در پایان درخصوص جایزه ورسای که به طراحی مراکز خرید و فروشگاه‌های موفق اختصاص داده می‌شود و امسال به پروژه باملند داده شده است، توضیحاتی ارائه کنید.
باملند طی سال جاری توانسته است دو جایزه معتبر معماری داخلی و خارجی را دریافت کند. جایزه اول مربوط به «پری ورسای» است که از سوی مرکز یونسکو در پاریس به پروژه‌های منتخب در زمینه‌های طراحی شاپینگ‌مال‌ها، هتل‌ها، فروشگاه‌ها و رستوران‌ها داده می‌شود و باملند این افتخار را داشت تا امسال جایزه منتخب طراحی شاپینگ‌مال‌ها را در منطقه غرب آسیا و آفریقا کسب کند. لازم به ذکر است که جایزه «پری‌ورسای» به طراحی پروژه‌هایی در حوزه شاپینگ‌مال‌ها اختصاص می‌یابد که توانسته‌اند بین فرهنگ و تجارت رابطه خوبی پدید آورند.
باملند در سال جاری علاوه‌بر جایزه معتبر بین‌المللی پری‌ورسای در بخش عمومی جایزه معمار 97 نیز مورد تقدیر قرار گرفت.
نویسنده : مهندس سیامک چهارمحالی
