نقش فروشگاه های زنجیره ای در نظام توزیع کالا
در شرایطی که نوسان قیمت ارز پیامدهایی مانند احتکار سودجویان در پی دارد، ساماندهی زنجیره توزیع کالا و اقلام اساسی کمک شایانی به تنظیم بازار می کند که به نظر می رسد نقش فروشگاه های زنجیره ای در این میان بسیار موثر و قابل توجه است.
وقایع رخ داده در جامعه باب شایعه را باز می کند که افراد سودجو در این میان به شایعات بیشتری دامن می زنند تا کسب و کار خود را سکه کنند.در این میان ایجاد جو روانی مثبت یا منفی، همانند موج جامعه را هدایت می کند و افراد بسیاری در این شرایط به دور از منطق و تحلیل پیرامون، ناخواسته اهداف سودجویان را دنبال می کنند به نحوی که در روزهای گذشته با شایعاتی در خصوص نبود یا کمبود برخی اقلام اساسی همچون مواد شوینده، قند و شکر این عده نگران شدند و با خرید این اقلام و انبار آن، نوعی خودتحریمی و احتکار خانگی را رقم زده اند.گرچه کمبود و گران شدن برخی کالاها در بازار وجود دارد اما افرادی هستند که این کمبودها را با شایعه بروز قحطی و نبود مواد مصرفی گره زده اند و با ایجاد ناامنی در جو روانی جامعه، به دنبال سودجویی هستند.
در این شرایط بسیاری از مردم برای تامین مایحتاج خود به فروشگاه های زنجیره ای مراجعه می کنند که به همین دلیل، ضرورت تامین کالا برای این فروشگاه ها دوچندان می شود چرا که مردم این فروشگاه ها را به عنوان سمبل بازار می دانند و زمانی که این مراکز فروش را همچون گذشته پررونق و عادی می بینند به طور قطع آرامش نسبی در مدیریت بازار ایجاد خواهد شد.
فروشگاه های زنجیره ای ازتولد تا فراگیری
بر اساس اطلاعات موتورهای جستجوگر، نخستین فروشگاه بزرگ خرده‌فروشی در سال 1792 توسط هنری وارتون اسمیت در لندن پایه‌گذاری شد.
پس از آن در فرانسه بازرگانی به نام آریستید بوسکیو در سال 1852 میلادی با تاسیس فروشگاه کوچکی به نام بن‌مارشه برای فروش اجناس خرازی و پارچه، اندیشه ایجاد یک واحد خرده‌فروشی بزرگ به عنوان مادر فروشگاههای زنجیره‌ای دیگر را محقق کرد.
حدود 70 سال پس از نوآوری انگلیسی‌ها در سال 1859، ایده تسیس چنین فروشگاه‌هایی به ینگه دنیا سرایت کرد و آمریکایی‌ها نیز به صرافت تاسیس فروشگاه زنجیره‌ای افتادند و فروشگاه زنجیره‌ای پاسیفیک را راه‌اندازی کردند.
در ادامه این روند، ایجاد فروشگاههای زنجیره‌ای در آمریکا به سرعت رو به افزایش نهاد تا اینکه در سال 1929 نزدیک به 22 درصد از کل خرده‌فروشی در کشور آمریکا توسط فروشگاههای زنجیره‌ای انجام می‌شد.
این روند ادامه پیدا کرد تا آنجا که طبق آمار در سال 1997 بیش از 60 درصد خرده‌فروشی در آمریکا به وسیله فروشگاههای زنجیره‌ای انجام پذیرفت و این درحالیست که طبق برآورد بانک مرکزی در سال 1384 تنها 0.2 درصد از حجم خرده‌فروشی کالا در ایران از طریق فروشگاههای زنجیره‌ای انجام گرفته است.
سال 1328 تجربه‌های جهانی به ایران رسید و نخستین فروشگاه زنجیره‌ای کشور تاسیس شد و تعداد این فروشگاهها از 14 باب در زمان پیش از انقلاب امروز به 24 هزار فروشگاه رسیده است.
**سهم فروشگاههای زنجیره ای در نظام توزیع کمتر از 10 درصد است
رییس بازرگانی داخلی سازمان صنعت، معدن و تجارت لرستان می گوید: بیش از 24 هزار واحد فروشگاه زنجیره ای در ایران ایجاد شده که سهم این تعداد در نظام توزیع کشور کمتر از 10 درصد است.
محمدرضا حسین زاده افزود: سهم اندک فروشگاه های زنجیره ای نشان می دهد این مراکز فروش آنچنان که باید نهادینه نشده اند که دلیل این امر عدم اطلاع رسانی کافی و همچنین براورده نشدن همه انتظارات مردم از فروشگاه های زنجیره ای است.
وی ادامه داد: 40 باب فروشگاه زنجیره ای در لرستان وجود دارد که این رقم درصد بسیار ناچیزی از بیش از 24 هزار واحد صنفی کشور است.
**برخی فروشگاه های زنجیره ای کماکان نقش خرده فروش دارند
این کارشناس بازار افزود: با توجه به تبلیغاتی که انجام می شود مردم انتظار تخفیف واقعی از فروشگاه های زنجیره ای دارند اما متاسفانه برخی از این واحدها کماکان نقش خرده فروشی دارند و سود فروش آن تقریبا همانند خرده فروشان است.
وی تصریح کرد: به همین دلیل این فروشگاه ها نمی توانند آنطور که باید بر روی بازار و افزایش خرید مردم از این مراکز تاثیرگذار باشند.
**ارتباط فروشگاه های زنجیره ای با رونق تولید داخلی و کاهش واسطه گری و تثبیت قیمت
حسین زاده با اشاره به مهمترین مزیت های فروشگاه های زنجیره ای گفت: با توجه به اینکه این واحدها بیشتر تولیدات داخلی را عرضه می کنند، بنابراین توسعه آنها ارتباط مستقیم با رونق و افزایش تولید داخلی و افزایش اشتغال دارد.
وی افزود: همچنین فروشگاه های زنجیره ای در حجم بالایی خرید می کنند به طور مستقیم با واحدهای تولیدی در ارتباط هستند و به این ترتیب دست واسطه ها کوتاه می شود که در کاهش قیمت ها تاثیر دارد.
وی ادامه داد: برخی فروشگاه های زنجیره ای نیز کارخانه های تولیدی با برند انحصاری دارند که این امر به دلیل کاهش هزینه های تولید و قیمت تمام شده، منجر به کاهش دلال بازی، تعدیل قیمت و تثبیت نرخ ها می شود.
رییس بازرگانی داخلی سازمان صمت لرستان تنوع بالای کالا در یک محل را از دیگر مزایای فروشگاه های زنجیره ای دانست و بیان کرد: به همین دلیل در زمان خریداران صرفه جویی می شود.
حسین زاده افزود: همچنین تنوع کالا و درج قیمت ها موجب می شود خریدار انتخاب کالا را با توجه به قدرت خرید خود انجام دهد و در اصطلاح گزینه های خرید پیش روی مشتری در فروشگاه های زنجیره ای به نسبت بالا است.
**فروشگاه های زنجیره ای بازوی اجرایی دولت در نظام توزیع/ رصد فروش و انبار به صورت آنلاین
این کارشناس بازار اضافه کرد: اکثر فروشگاه های زنجیره ای انبارهای مرکزی دارند که خرید آنها را از واحدهای تولید انجام می دهند و همچنین یک انبار دوم به صورت منطقه ای برای چند استان در یک شهر مشخص می شود.
وی گفت: رصد انبارها و انبارگردانی فروشگاه های استانی توسط انبار مادرتخصصی انجام می شود که این انبارهای بزرگ با اطلاع از اتمام و یا کم شدن یک یا چند قلم کالا، نسبت به تامین آن اقدام می کنند.
وی با بیان اینکه لیست موجودی فروشگاه های زنجیره ای به روز است، بیان کرد: فروشگاه های زنجیره ای کمک خوبی در رساتای تنظیم بازار به دولت هستند.
حسین زاده گفت: در شرایط موجود، رویکرد دولت توزیع کالاهای اساسی از طریق فروشگاه های زنجیره ای است چراکه در توزیع، بازوی اجرایی دولت در حوزه تنظیم بازار هستند.
**انتظار مردم از فروشگاه های زنجیره ای
رییس اداره بازرگانی سازمان صمت لرستان بیان کرد: مردم انتظار دارند با توجه به تیلغاتی که برای فروشگاه های زنجیره ای انجام می شود، تخفیف های اعلام شده اعمال شود.
حسین زاده افزود: به طور قطع مردم متوجه هرگونه تحول در قیمت ها و یا چگونگی عرضه کالا هستند بنابراین فروشگاه های زنجیره ای باید صادق بوده و در مقایسه با بازار عمومی، صادق و منصف باشند.
وی اظهار داشت: البته رقابت میان فروشگاه های زنجیره ای در لرستان سالم است و قیمت شکنی توسط این واحدها انجام نمی شود.
وی گفت: بر اساس قانون، فروشگاه های زنجیره ای نباید بیش از 10 درصد افزایش قیمت داشته باشند و هر گونه افزایش تغییر در این نرخ باید با تصمیم گیری تنظیم بازار استان ها باشد که برخی فروشگاه ها به همین دلیل که نمی توانند افزایش قیمت داشته باشند با کم کردن وزن کالا، افزایش هزینه های تولید را جبران می کنند که این روند اجحاف در حق مصرف کنندگان است.
**فروشگاه های زنجیره ای و تاثیر آن بر خرده فروشان
این کارشناس در خصوص اینکه آیا فروشگاه های زنجیره ای تهدیدی برای خرده فروشان محسوب می شوند افزود: زنجیره توزیع در سال های قبل به ترتیب واحد تولیدی، عمده فروش، خرده فروش و مصرف کنندگان بوده که در این سال ها عمده فروش به تدریج از حلقه توزیع کالا حذف شده است.
حسین زاده بیان کرد: با این تغییرات قیمت تمام شده برای خرده فروشان کمتر شده که در تعدیل نهایی قیمت تاثیر دارد و مردم همچنان به خرده فروشان اعتماد دارند.
وی ادامه داد: خرده فروشان شبکه مویرگی نظام توزیع هستند که در انتهایی ترین و دور افتاده ترین نقاط شهر و روستا وجود دارند و فقدان فروشگاه های زنجیره ای در برخی مناطق را جبران می کنند.
وی گفت: با توجه بر نظارت های اعمالی بر واحدهای صنفی و خرده فروشان، این واحدها همچنان به حیات خود ادامه می دهند و فعالیت فروشگاه های زنجیره ای تاثیری بر آنان ندارد.
