فروشگاه‌های زنجیره‌ای یکی از شاخص‌های نظام نوین توزیع به شمار می‌روند که توانسته‌اند نقش و جایگاه موثر و غیرقابل‌انکاری را در تامین کالاهای موردنیاز شهروندان داشته باشند. نقش فروشگاه‌های زنجیره‌ای در جامعه تا به آن حد است که تصور مردم و خوش‌بینی یا بدبینی از فراوانی یا کمبود کالا ارتباط مستقیمی با پر یا خالی بودن قفسه‌های این فروشگاه‌ها دارد. به جرات می‌توان گفت قفسه‌های این فروشگاه‌ها یکی از شاخص‌های مهم برای سنجش میزان تولید و روند توزیع کالاهای اساسی و غیراساسی موردنیاز مردم است.
این در حالی است که همزمان با گسترش فروشگاه‌های زنجیره‌ای، منتقدان این فروشگاه‌ها بر حجم انتقادهای خود افزوده و با نوعی بدبینی، فعالیت این فروشگاه‌ها را موردنقد قرار داده‌اند، به‌طوری‌که نقدهای جدی نیمه دوم سال گذشته در بسیاری از موارد از مرزهای نقد خارج و رنگ و بوی تخریب به خود گرفت. روزنامه «دنیای‌اقتصاد» در گفت‌وگو با چند تن از اعضای هیات‌مدیره این اتحادیه، مسائل پیرامون فروشگاه‌های زنجیره‌ای را از جوانب گوناگون بررسی کرده است.
فعالیت اتحادیه‌ها، یکی از شاخص‌های توسعه‌یافتگی است
رئیس اتحادیه کشوری فروشگاه‌های زنجیره‌ای با اشاره به فعالیت نهادهای غیردولتی و سازمان‌های مردم‌نهاد و فراهم بودن بسترهای مناسب قانونی برای انجام فعالیت‌های اقتصادی گفت:«یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های توسعه‌یافتگی، ضرورت تحقق رشد و توسعه همه‌جانبه جامعه است. هنگامی که یک سیستم سیاسی- اجتماعی، وجود و فعالیت نهادهای غیردولتی مختلف را به رسمیت شناخته و مسیر فعالیت آنها را هموار می‌سازد، در حقیقت به پذیرش تقسیم قدرت با این نهادها و دخالت دادن آنها درروند تصمیم‌گیری‌ها اذعان دارد.»
امیر خسروفخریان افزود:« اتحادیه‌ها یکی از مهم‌ترین نهادهای غیردولتی هستند که توانسته‌اند در کشورهای توسعه‌یافته، نقش و کارکرد خود را تعریف کرده و در امور مربوط به صنف خود، ضمن تبادل آرا با اعضای اتحادیه و رسیدن به یک اجماع‌نظر پیرامون اهداف و مصالح خود، با دولت به‌عنوان نهاد تصمیم‌گیر و سیاست‌گذار اصلی جامعه به یک فهم مشترک و تفاهم سه‌سویه که برآورده‌کننده منافع دولت، مردم و اعضای اتحادیه است، برسند.»
به اعتقاد رئیس اتحادیه کشوری؛ فروشگاه‌های زنجیره‌ای، در کشور ما و باوجود گذشت بیش از چهاردهه از تغییر نظام سیاسی و روی کار آمدن نظامی که براساس تعالیم دینی بر مشاوره، مشورت، هم‌فکری و هم‌اندیشی تاکید بسیاری دارد، متاسفانه در زمان اخذ تصمیم و اجرای برنامه‌ها، آن‌گونه که شایسته است اتحادیه‌ها طرف مشورت قرار نگرفته و با نوعی بدگمانی تاریخی، اتحادیه را مجامعی می‌دانند که بیش و پیش از آنکه مصلحت جامعه را در نظر داشته باشند، سود و منفعت اعضای اتحادیه را هدف اصلی خود قرار داده‌اند.
وی افزود:« این نگرش اگرچه شاید از یک عقبه تاریخی، سیاسی و اجتماعی یعنی میل به تمرکز قدرت در نزد دولتی‌ها و بدگمانی اجتماعی به سرمایه و شرکت‌ها، برخوردار باشد اما تا حد زیادی به فعالیت اعضای اتحادیه‌های صنفی نیز مربوط می‌شود.»
فخریان با اشاره به اینکه دولت‌ها، اتحادیه‌های صنفی را طرف مشورت خود قرار نمی‌دهند یا آنها را شریکی راهبردی و قابل‌اعتماد نمی‌دانند، تصریح کرد:«برخی اتحادیه‌ها از به چالش کشیدن تصمیمات دولت یا ارائه مشاوره‌های کارشناسی و تعریف چشم‌انداز واقع بینانه‌ای از شرایط فعلی و آتی حرفه خود ناتوان بوده و نتوانسته‌اند خود را به سیستم دولتی تحمیل کرده یا اعتماد و باور دولت را به کارشناسی، توانایی و خیرخواهی خود به دست آورند.»
وی در این خصوص توضیح داد:«واقعیت این است که در ایران، بسیاری از اتحادیه‌های صنفی یا صرفا تشکیلاتی هستند که به نام و عنوانی بسنده کرده‌اند یا محلی برای رقابت‌های داخلی اعضا بوده‌اند که به‌جای اﺗﺤﺎد و ﯾﮑﭙﺎرﭼﮕﯽ، برنامه‌ریزی، ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺟﻬﺖ اﯾﺠﺎد اﻧﺴﺠﺎم، ﺗﺪوﯾﻦ برنامه‌های راﻫﺒﺮدی و ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ برای ﻣﺤﻘﻖﺳﺎزی اﻫﺪاف ﺗﺨﺼﺼﯽ، همچنین ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﻮاﻧﻊ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ در مسیر ﮔﺴﺘﺮش فعالیت‌های اﻗﺘﺼﺎدی، ﺗﺠﺎری و مذاکره با دولت و قانون‌گذار جهت رﻓﻊ این موانع با رقابت‌های تخریبی، نه‌تنها اتحادیه‌ها را از پرداختن به رسالت‌های قانونی و صنفی خود بازداشته‌اند بلکه موجب ایجاد حس بدگمانی اجتماعی و نیز عدم باور دولت به خویش و در نتیجه نادیده گرفتن از سوی دولت شده‌اند.»
تنوع گروه‌های کالایی فروشگاه‌های زنجیره‌ای
در همین راستا، نایب‌رئیس اول اتحادیه کشوری فروشگاه‌های زنجیره‌ای، در خصوص اهداف تاسیس اتحادیه کشوری فروشگاه‌های کشور، گفت:«اتحادیه براساس قانون نظام صنفی شکل گرفته و از آنجا که فروشگاه‌های زنجیره‌ای بزرگ و کوچک متشکل از مجموعه‌ای از کالاهای متنوع واحدهای صنفی مانند مواد غذایی، پوشاک، لوازم‌خانگی، کتاب و... هستند، این نقص وجود داشت که این فروشگاه‌ها برای دریافت پروانه کسب و فعالیت در کشور به کجا مراجعه کنند، به همین دلیل بعد از اصلاح قانون نظام صنفی، قانون‌گذار این نیاز را دید که در این حوزه‌ها اتحادیه‌ای کشوری شکل بگیرد و مشکل مجوز فروشگاه‌های عرضه‌کننده کالاهای مختلف رفع شود.
منصور عالی‌پور با بیان اینکه طبق قانون نظام صنفی، وظایف چندگانه‌ای برای اتحادیه‌ها در نظر گرفته شده است که از آن‌جمله صدور پروانه کسب، ایجاد زیرساخت و تسهیل برای توسعه فروشگاه‌های زنجیره‌ای است، افزود:«این اتحادیه در راستای وظایف خود برای رفع موانع توسعه و فعالیت و افزایش فروشگاه‌های زنجیره‌ای، برنامه‌های عملیاتی مطلوبی را در دستور کار خود قرار داده است.» به گفته وی، در حال حاضر با توجه به فعالیت اتحادیه در پنج سال گذشته بسیاری از فعالان صنفی راغب هستند پروانه خود را از این اتحادیه دریافت کرده تا با گرفتن این پروانه بتوانند در سراسر کشور فعالیت کنند.
عالی‌پور با اشاره به اینکه صدور دستورالعمل‌ها و آیین‌نامه‌های مختلف از اتحادیه فروشگاه‌های زنجیره‌ای باعث شده است که روند فعالیت فروشگاه‌های زنجیره‌ای تسهیل و توسعه ارزشمندی ایجاد شود، تصریح کرد:«همین مزیت‌ها باعث شده است در شرایط کنونی، اتحادیه بیش از ۱۲۰عضو در صنوف مختلف همچون لوازم‌خانگی، پوشاک، مواد غذایی و... داشته باشد که البته همه آنها صاحب برند صنفی بوده و در مجموع ۸۰هزار شغل در کشور ایجاد کرده‌اند و در راستای اهداف اتحادیه یعنی توسعه فروشگاه‌های زنجیره‌ای برای کمک به تولید، توزیع و اشتغال فعالیت می‌کنند.»
نایب‌رئیس اول اتحادیه کشوری فروشگاه‌های زنجیره‌ای با تاکید بر اینکه فروشگاه‌های زنجیره‌ای در ۵سال گذشته، به‌ویژه در زمان شیوع کرونا، نقش موثری در کشور داشته‌اند، یادآوری کرد:«در حال‌حاضر با وجود این بیماری، مردم ترجیح می‌دهند در مکان‌هایی خرید کنند که پروتکل‌های بهداشتی رعایت می‌شود لذا ارزیابی فعالیت یک سال گذشته فروشگاه‌ها حکایت از حرکت آنها در مسیر ایجاد امنیت فکری و جسمی مشتریان دارد.»
فروشگاه‌های زنجیره‌ای سهم عمده‌ای در نظام نوین توزیع دارند
همچنین بازرس اتحادیه کشوری فروشگاه‌های زنجیره‌ای با اشاره به اینکه ضرورت تحول در نظام توزیع در پی تحولات اجتماعی باعث شد تا مطابق قانون نظام صنفی کشور قانون ایجاد و توسعه فروشگاه‌های زنجیره‌ای پیش‌بینی شود، گفت:«در قانون برنامه ششم توسعه، نمایندگان مجلس برنامه‌ای را تدوین کردند که سهم فروشگاه‌های زنجیره‌ای کشور در نظام توزیع به ۲۰درصد افزایش پیدا کند.»
ابراهیم طلایی با بیان اینکه در فروردین سال ۹۵ به همت ۳۷شرکتی که فروشگاه‌های زنجیره‌ای داشتند و حمایت وزارت‌صنعت اتحادیه فروشگاه‌های زنجیره‌ای تشکیل شد، افزود:«در همان زمان با پیگیری اعضای هیات‌رئیسه توسعه فروشگاه‌های زنجیره‌ای دنبال شد و هم‌اکنون بیش از ۱۲۰شرکت حقوقی و ۱۲۵برند در مساحتی بیش از ۵/ ۲میلیون مترمربع فضای فروشگاهی در اتحادیه مشغول فعالیت هستند که باوجود موانع، رشد فراوانی کرده‌اند.
وی بابیان اینکه همواره در برابر پدیده‌های جدید مقاومت‌هایی دیده می‌شود، تصریح کرد:«استقبال مردم از فروشگاه‌های زنجیره‌ای و نحوه عملکرد فروشگاه‌ها، بیانگر روند رو به رشد این فروشگاه‌هاست، به‌گونه‌ای که امروزه تعداد فروشگاه‌ها به بیش از ۶۵۰۰هزار شعبه رسیده و حدود ۱۲درصد از توزیع کشور را در اختیار دارند.»
طلایی، در خصوص اتهاماتی که به فروشگاه‌های زنجیره‌ای وارد شده است، با اظهار تاسف گفت:«به کار بردن واژه‌هایی مانند کلاهبرداری برای فروشگاه‌های زنجیره‌ای به‌عنوان یک پدیده مترقی، نشان‌دهنده چیزی جز دشمنی نیست. برای نمونه؛ یک فردی به ظاهر کارشناس در رسانه عمومی اعلام کند که مقیاس وزن کیلو است و توزیع کالا با بسته‌بندی ۸۰۰گرم کلاهبرداری است که این رفتاری کاملا نادرست است و از طرف دیگر اجازه توضیح و دفاع هم در همان رسانه داده نمی‌شود و در رد این اتهامات می‌توان ادعا کرد که واحد وزنی برای فروش کالاهای دیگر مانند زعفران و طلا هم کیلو هست، در حالی که این‌طور نیست.»
بازرس اتحادیه کشوری فروشگاه‌های زنجیره‌ای با تاکید بر اینکه تولیدکننده‌های مطرح با کم‌فروشی برند خود را خدشه‌دار نمی‌کنند، خاطرنشان کرد:«وقتی به صورت شفاف وزن یک کالا و قیمت آن روی بسته‌بندی درج شده، ادعای تخلف و کم‌فروشی غیرمنطقی است و همین حق انتخاب مردم در فروشگاه‌های زنجیره‌ای و پاسخ‌دهی به‌موقع به نیازهای آنها باعث شده که استقبال خوبی از مجموعه‌های فروشگاه‌های زنجیره‌ای داشته باشند.»
به گفته وی، توسعه همکاری فروشگاه‌های زنجیره‌ای با تولیدکننده‌ها در سال‌های گذشته نه‌تنها منجر به کاهش هزینه سربار و قیمت تمام شده محصول شده است بلکه میزان خواب سرمایه تولید را هم کاهش داده، به همین دلیل تولیدکننده‌ها با قراردادهای بلندمدت با فروشگاه‌های زنجیره‌ای، تخفیف‌های مناسبی را به آنها ارائه و از تولید هم پشتیبانی کرده‌اند.
طلایی با تاکید بر اینکه با توسعه فروشگاه‌های زنجیره‌ای، تولیدکننده‌ها با آنها قراردادهای بلندمدتی منعقد کرده‌اند، تصریح کرد:«با توجه به اینکه فروشگاه‌های زنجیره‌ای شعبه‌های متعدد و متفاوتی دارند، هریک از تولیدکننده‌ها با در نظر گرفتن سفارش فروشگاه‌ها میزان تولید خود را تعیین می‌کنند و منجر به صرفه‌جویی ناشی از مقیاس تولید می‌شود. به‌طورقطع تولید هزار واحد از یک محصول با تولید ۱۰هزار واحد از یک محصول، قیمت متفاوتی خواهد داشت و تولیدکننده‌ها برنامه‌ریزی می‌کنند تا با افزایش تولید، کاهش قیمت تمام‌شده محصول داشته باشند.»
وی با تاکید بر اینکه همکاری تولیدکننده‌ها با فروشگاه‌های زنجیره‌ای منجر به افزایش گردش سرمایه برای آنها می‌شود، اظهار کرد:«توسعه همکاری در این بخش باعث می‌شود که تولیدکننده‌ها دیگر نیازی به تبلیغات گسترده نداشته باشند و حتی از ناوگان حمل‌ونقلی فروشگاه‌ها برای انتقال محصولات خود به انبار فروشگاه استفاده کنند، به همین دلیل قیمت تمام شده کالا برای تولیدکننده‌ها کاهش می‌یابد و ازاین‌رو آنها تخفیف‌های مناسبی به فروشگاه‌ها ارائه می‌دهند.»
دلایل استقبال مردم از فروشگاه‌های زنجیره‌ای
دبیر اتحادیه کشوری فروشگاه‌های زنجیره‌ای نیز با اشاره به اینکه فراوانی کالاها در فروشگاه‌های زنجیره‌ای بیشتر از فروشگاه‌های سنتی وجود دارد، گفت:«مسائلی مانند یکسان‌سازی قیمت، قفسه‌بندی و... جزو مزیت‌های فروشگاه‌های زنجیره‌ای است و از طرف دیگر مصرف‌کننده می‌تواند در کوتاه‌ترین زمان ممکن کالاهای خود را تهیه کرده و با توجه به اینکه این فروشگاه‌ها خرید عمده انجام می‌دهند و واسطه‌ها را حذف می‌کنند، قیمت تمام شده را کاهش داده و به همین دلیل تخفیف بیشتری به مشتری ارائه می‌دهند.»
مهدی عارفی‌داریان با تاکید بر اینکه در فروشگاه‌های سنتی وضعیت انبارداری و خرید کلی مانند فروشگاه‌های زنجیره‌ای نیست، افزود:«در فروشگاه‌های زنجیره‌ای ارتباط با مشتریان مطلوب است و نسبت به عرضه محصولات به مشتریان اطلاع‌رسانی انجام می‌شود و این فعالیت به‌روز آنها، باعث شده که در ارتباطات خود با مشتریان و تولیدکننده‌ها دقت بیشتری داشته باشند.»
عارفی با تاکید بر اینکه فروشگاه‌های زنجیره‌ای در دوران کرونا عملکرد مطلوبی داشتند، تصریح کرد:«فروشگاه‌های زنجیره‌ای نه‌تنها دستورالعمل‌های ابلاغی ستاد ملی مبارزه با کرونا را به نحواحسن رعایت کردند، بلکه با ارائه دستکش یکبار مصرف گامی فراتر در راستای حفظ سلامت مصرف‌کننده برداشتند، همچنین با عملکرد مناسب در تامین کالاهای پرمصرف مردم به امنیت غذایی کشور کمک کردند. شست‌وشو و ضدعفونی کردن فضاهای اداری، سالن‌های فروش، شست وشوی مستمر سبدهای خرید مشتریان، صندوق‌ها و دیگر بخش‌های فروشگاهی، بخشی از این اقدامات پیشگیرانه است که اتحادیه کشوری فروشگاه‌های زنجیره‌ای با انجام آن سعی دارد به‌طورجدی میزان انتشار این ویروس را در سطح فروشگاه‌های خود کاهش داده و آرامش خاطر بیشتری را برای شهروندان فراهم کنند.»
منبع: دنیای اقتصاد
