بلک‌فرایدی یا جمعه سیاه که در آخرین جمعه ماه دسامبر برگزار می‌شود، روز بعد از عید شکرگزاری مسیحیان در جهان است. از آنجا که سنت‌ها از مرزهای خاکی و دینی فراتر رفته‌اند، امروزه این رسم در سراسر جهان و بین تمام قومیت‌ها و مذاهب رایج شده است. اساس کار در جمعه سیاه کاهش قیمت‌های اجناس به میزان بسیار چشمگیر است تا امکان خرید کالا برای افرادی که تا آن زمان نتوانسته‌اند خرید سال نو داشته باشند، فراهم شود. این موج تخفیف در ابتدا برای خرید کالا به صورت حضوری صورت گرفت که تنها پاسخگوی نیاز مشتریان در همان شعاع جغرافیایی بود. همین امر موجب می‌شد که تعداد زیادی از مشتریان به دلیل دوری از مراکز خرید و همچنین شلوغی و هرج‌و‌مرج بیش از اندازه در خیابان‌ها، مراکزخرید و مغازه‌ها از این حراج فوق‌العاده جا بمانند. با پیشرفت علم فروش و گسترش لجستیک در این حوزه و همچنین ورود داد و ستدهای اینترنتی به حوزه خرده‌فروشی، حراج‌های آخر سال در قالب سایبرماندی به تمام مشتریان جهان عرضه شد. با این روش هر فرد امکان خرید هر کالا از هر نقطه جهان را با استفاده از بستر اینترنت پیدا کرد. سایبرماندی که از نامش نیز مشخص است، خرید اینترنتی با قیمت بسیار پایین در دوشنبه بعد از بلک‌فرایدی است. رفته‌رفته به دلیل وارد شدن تمامی برندها به حوزه فروش اینترنتی بلک‌فرایدی و سایبرماندی با هم در آمیختند و در نهایت یک بازه زمانی چند روزه از تخفیفات بالا به وجود آمد.
با توجه به شرایط و محدودیت‌های به‌وجود‌آمده در پس حضور کرونا در جهان، بسیاری از مراکز خرید فعالیت کاری خود را به حالت تعلیق یا نیمه‌تعیلق درآوردند و عملا امکان خرید حضوری برای مشتریان از بین رفت. این امر تاثیر مستقیمی روی بلک‌فرایدی داشت و فروش استثنایی را به سمت و سوی اینترنتی پیش برد به شکلی که تنها راه بهره بردن از تخفیفات آخر سال ثبت سفارش اینترنتی بود.
در جمعه سیاه ایران چه گذشت؟
در ایران اغلب تخفیفات پایان سال میلادی در قالب فروش اینترنتی صورت می‌گیرد. به دلیل عدم حضور پررنگ و جامع برندهای مطرح جهان در ایران به علت تحریم‌ها، اغلب قوانین و اتفاقات جهانی تنها از طریق برخی سایت‌های فروش اینترنتی اعمال می‌شود.
بلک‌فرایدی با حضور فروشگاه اینترنتی بامیلو در ایران شناخته و عرضه شد، با این وجود با منحل شدن این فروشگاه اینترنتی این رسم کم و بیش پابرجا مانده است.
فروشگاه اینترنتی دیجی‌کالا در زمان حضور بامیلو روی جمعه سیاه تمرکزی نداشت و تخفیفات خاص خود را در قالب کمپین شب یلدا ارائه می‌کرد. با از میان رفتن بامیلو، دیجی‌کالا عرصه را برای استفاده از این رخداد مناسب دید و در دو سال گذشته حراج جمعه سیاه را به راه انداخت. در سال 99 به دلیل مقارن شدن بلک‌فرایدی با تاریخ 9/9/99 کمپین فروش ویژه دیجی‌کالا ایرانیزه شده و با این نام ارائه شد. با این وجود کالاها و تخفیفهای عرضه‌شده رنگ‌وبویی از «حراجمعه» نداشته و تنها در قالب یک تخفیف معمولی قابل بحث و بررسی بود. اگرچه کالاهای تخفیف‌خورده در تمام دسته‌های کالایی قرار داشت اما با یک جست‌وجوی اجمالی و استعلام قیمت در سایت‌هایی مثل ایسام و ترب مشخص می‌شد تخفیف اعمال شده روی کالاها غیرواقعی است.
فروشگاه اینترنتی بانی‌مد با تغییر نام بلک‌فرایدی به سیاجمعه و تبلیغات وسیع توانست تعداد زیادی از مخاطبان را جذب خود کند. حراج این فروشگاه در دو قالب تخفیف سیاجمعه و +40درصد ارائه شد. اگرچه تخفیفهای اعمال شده روی کالاهای این سایت نیز غیرواقعی به نظر می‌رسید اما تنوع بالا و به‌روز شدن هر دو ساعت یک‌بار کالا، موجب ترغیب بیشتر مشتریان به خرید از این سایت می‌شد. نکته منفی این فروش ویژه عدم امکان بازگشت کالا برای کالاهای شگفت‌انگیز بود.
فروشگاه اینترنتی میثم‌عطر که به صورت تخصصی در حوزه واردات و فروش لوازم آرایشی و بهداشتی فعالیت می‌کند از چندی پیش بخشی به نام outlet را به سایت خود اضافه کرده است. در این بخش کالاهایی با زمان انقضای کم قرار دارند که شامل تخفیفات بسیار بالایی می‌شوند.
فروشگاه اینترنتی سفیر نیز به دلیل ارائه محصولات آرایشی و بهداشتی کاهش قیمت‌های چشمگیری روی کالاهای خود اعمال کرده بود که موجب خرید بالای این اجناس شد.
لوازم آرایشی و بهداشتی به دلیل زمان‌دار بودن مدت مصرف، عدم امکان بازگشت و همچنین جهانی بودن برند فرصت خوبی برای فروش و همچنین خرید در زمان بلک‌فرایدی هستند. از دیگر سایت‌های موفق در این زمینه که توانستند محصولات خود را در این زمان به فروش برسانند می‌توان به سایت‌های خانومی، روبان، زنونه و... اشاره کرد.
سایر برندهای مطرح همچون چرم مشهد، مارال چرم، درسا و... نیز به صورت خودجوش در این رویداد شرکت داشته و علاوه‌بر فروش محصولات خود در سایر فروشگاه‌های اینترنتی، مبادرت به فروش محصولات‌شان در سایت اختصاصی خود کردند. در این بین برندهایی مانند چرم مشهد با اشاره به امکان انتقال ویروس کرونا از طریق جابه‌جایی کالا، از مرجوع کردن جنس فروخته شده سر باز زدند که این مساله مغایر با قوانین فروش اینترنتی است.
با توجه به رصد اغلب سایت‌های فعال و مطرح در حوزه فروش اینترنتی در ایران به نظر می‌رسد تنها دسته‌های کالایی آرایشی و بهداشتی و تا حدودی پوشاک و اکسسوری فروش خوبی در این زمان داشته‌اند که این مطلب سیاست‌های فروش حاکم بر فضای اقتصاد ایران را بازگو می‌کند. در هیچ کجای جهان مردم برای خرید لوازم آرایشی در صف‌های طولانی بلک‌فرایدی منتظر نمی‌مانند بلکه علت محبوبیت این رخداد تنها به خاطر تخفیفات بسیار بالا روی کالاهایی همچون تلویزیون‌های ال‌ای‌دی و محصولات دیجیتالی همچون گوشی و لپ‌تاپ است. اینکه برندهای معتبر در حوزه لوازم خانگی و دیجیتال رغبتی به حراج محصولات خود ندارند ریشه در بازار متزلزل ایران دارد. نامشخص بودن روند صعودی یا نزولی قیمت ارز، تحریم‌ها، قوانین حاکم بر گمرکات و... همه و همه بر این فضای متشنج تاثیرگذار هستند.
نویسنده: سمانه احدی
