چند سالی است که آسان‌تر شدن دسترسی به اینترنت و برقراری ارتباط از طریق شبکه‌های اجتماعی گوناگون جای خود را در زندگی مردم پیدا کرده و به یکی از اصلی‌ترین اهرم‌ها در جلو بردن امور مختلف تبدیل شده است. از همین طریق نیز مشاغل بسیاری راه‌اندازی شد که امکان دسترسی خریدار و مشتری را به یک کالای خاص در کوتاه‌ترین زمان و صرفه‌جویی در هزینه فراهم می‌کرد. مدتی بعد و دقیقا پس از تولد ویروس کرونا این روش خرید رونقی مضاعف را تجربه کرد و به نوعی اصلی‌ترین انتخاب برای خریدهای گوناگون شد.
با جاافتادن خرید و فروش‌های اینترنتی در میان مردم شبکه‌های اجتماعی هم با انتشار یک عکس و درج مشخصات کالا به یک فروشگاه اینترنتی تبدیل شدند، آن هم بدون عبور از چالش‌های دریافت مجوزهای مرتبط با راه‌اندازی وب‌سایت و نظارت‌هایی که ادامه کار را برایشان کندتر کند. گرچه بسیاری از آنها همسو با اهداف خود و رفاه یک مشتری اقدام به عرضه کالا می‌کنند اما بارها دیده شده است که همین مشاغل اینترنتی با انتشار تیزرهای تبلیغاتی و معرفی خود از طریق اینفلوئنسرهای اینستاگرامی در مسیر سودجویی افتاده و نقاب از چهره برداشته‌اند. البته درست در زمانی که دیگر کار از کار گذشته بود.
این موضوع نه‌تنها در حوزه فروش انواع و اقسام البسه و پوشاک بلکه به مقاله‌های علمی و لوازم خانگی هم رسید. استفاده از این روش (فروش اینترنتی از طریق صفحات بی‌هویت در اینستاگرام) شاید راحت‌ترین مسیر برای خالی کردن جیب مردم بود آن هم بدون اینکه رد و نشانی از یک شرکت یا فروشگاه اینترنتی برجای بماند.
در این میان اما تعدادی فروشگاه اینترنتی نیز با ارائه خدمات صحیح و رعایت حقوق مشتری اعتماد لازم را کسب کرده و به یک فروشگاه مطمئن برای خرید انواع و اقسام لوازم خانگی برقی و غیربرقی، لوازم شخصی، لوازم آرایشی و بهداشتی، ابزار و... تبدیل شده‌اند.
برندهای گوناگون ایرانی نیز که از پیش زیرساخت‌های لازم برای فروش اینترنتی را تعبیه کرده بودند با تبعیت از همین روش اقدام به فروش اینترنتی کالاهای خود کردند که هم عملکرد قابل قبولی را از خود برجای گذاشتند و هم نتیجه خوبی را از بحران پیش‌بینی نشده کرونا گرفتند؛ چراکه با چند کلیک مشتری را به سمت کالای مورد نظرش راهنمایی کرده و با ارائه امکان مقایسه تجربه خریدی آسان و لذت‌بخش را برای مشتری به ارمغان آوردند. لذتی که گرچه با فرهنگ جاافتاده در کشور مطابقت نمی‌کرد اما به آرامی وارد سبک خریدهای مردم شد.
سبک خریدی که به یکباره پررنگ شد
روند سودجویی در این قبیل فروش‌ها به حدی بالا رفته بود که چند ماه پیش و درست زمانی که هنوز خبری از تولد ویروس کرونا نبود سازمان تعزیرات از مردم خواست حتی‌الامکان خریدهای خود را به صورت حضوری انجام دهند.
الفت‌نسب، رئیس انجمن صنفی کسب‌و‌کارهای اینترنتی فروردین‌ماه امسال در خصوص فروش اینترنتی کالاها در شرایط بحران کرونا گفت: «از زمان شیوع کرونا فروش اینترنتی انواع کالاها حدود ۳۰درصد افزایش پیدا کرده است.»
براساس گزارش خبرآنلاین او درخصوص نوع کالاهایی که فروش اینترنتی بیشتری دارند، اعلام کرده بود: «بیشتر کالاهای تند و سریع‌مصرف، ارقام فروش اینترنتی را تشکیل می‌دهند.»
الفت‌نسب با اشاره به اینکه ۳۵۰هزار ظرفیت حمل‌و‌نقل برای فروش اینترنتی فروشگاه‌ها در پویش «از خانه بخریم» ایجاد شده است، گفته بود: «برخی ظرفیت‌های اینترنتی از طریق پست و برخی شرکت‌های انتقالی ایجاد شده است.»
تخفیفات بی‌پایه و اساس
موضوع حائز اهمیت دیگر خصوصا در دوران پیش از کرونا اعمال تخفیفات فریبنده صرفا برای جذب مشتری بود که در ادامه این گزارش به آن پرداخته شده است، زیرا برخی از فروشگاههای اینترنتی شناخته شده و مورد اعتماد در ایام خاصی از سال با ارسال پیام‌هایی به شماره تماس‌های ثبت شده مشتریان خبر از فروش ویژه می‌دهند و درصدهایی از تخفیف را برای ترغیب هرچه بیشتری مشتری اعلام می‌کنند. نمونه این امر در تخفیفات جمعه سیاه قابل لمس بود. در این حالت است که مشتری با ورود به وب‌سایت یک فروشگاه اینترنتی به دنبال نشانی از کالای مدنظرش می‌گردد که شاید شامل تخفیف در نظر گرفته شده باشد. اما بارها مشاهده شده که اضافه کردن یک نشانه زمانی در کنار تصویر کالا با وجود نرسیدن به انتها در هنگام خرید به یکباره صفر می‌شود و مشتری در مراحل پایانی خرید به‌طور اتفاقی این موضوع را می‌فهمد. در موارد بسیاری هم قیمت درج شده بسیار بیشتر از قیمت اصلی یک محصول بوده و اعمال تخفیف به نوعی در راستای تحریف افکار عمومی انجام شده است. این در حالی است که در کشورهای دیگر قیمت فروشگاههای اینترنتی با مغازه‌ها متفاوت است چراکه برخی از واسطه‌های فروش معمولا در این بین حق واسطه‌گری را نمی‌گیرند به همین دلیل قیمت جنس با قیمت کارخانه تفاوتی ندارد اما در ایران متاسفانه دیده شده کالایی که در فروشگاههای اینترنتی خریداری می‌شود هم‌قیمت اجناس مغازه و حتی از آن هم گران‌تر است! این موضوع حاکی از این است که فروش محصولات اینترنتی نیازمند نظارت است.
ضرورت نظارت بر فروش اینترنتی
فریدون احمدی، نایب‌رئیس کمیسیون صنایع و معادن دور گذشته مجلس شورای اسلامی چندماه پیش به باشگاه خبرنگاران جوان درباره کلاهبرداری‌های فروشگاههای اینترنتی گفته بود: «در فروش محصولات فروشگاههای اینترنتی باید در فضای مجازی نظارت‌ها تشدید شود.»
به گفته او: «متاسفانه متناسب با تکنولوژی روز سازمان‌ها نظارتی بر فروش این محصولات ندارند، در صورتی که اگر مغازه‌داری اقدام به کلاهبرداری و فروش غیرقانونی کند به‌سرعت می‌توان آن را پیگیری و با فرد متخلف با اعمال جریمه برخورد کرد.»
بحث دیگری که حتما در گزارش‌های بعدی ماهنامه تجارت طلایی به‌طور مفصل به آن پرداخته خواهد شد، میزان فروش اینترنتی در دوران کرونا خواهد بود. گرچه رنگ و لعاب بیشتری نسبت به گذشته از خود نشان داد اما برخی فروشگاههای مجازی گویا فرصت را برای دریافت سود بیشتر آن هم به بهانه نیازمند بودن مشتری غنیمت دانستند و در نوع فروشی که داشتند تغییرات نه‌چندان خوشایندی ایجاد کردند. اما بازهم با توجه به اینکه هنوز سازوکار مناسب و دقیقی برای فروش اینترنتی در فضای مجازی تعبیه نشده است باید منتظر ماند و دید ناملایمتی‌ها در فروش‌های اینترنتی تا کجا ادامه خواهد یافت!
